Án Lệ Số 6: "Tranh Chấp Thừa Kế"

1. Nguồn Án Lệ Án lệ số 6 được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thông qua ngày 06 tháng 4 năm 2016 và được công bố theo Quyết định số 220/QĐ-CA ngày 06 tháng 4 năm 2016 của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

Nguồn án lệ: Quyết định giám đốc thẩm số 100/2013/GĐT-DS ngày 12-8-2013 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về vụ án “Tranh chấp thừa kế” tại Hà Nội giữa nguyên đơn là ông Vũ Đình Hưng với bị đơn là bà Vũ Thị Tiến (tức Hiền), bà Vũ Thị Hậu; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan gồm các ông, bà Vũ Đình Đường, Vũ Thị Cẩm, Vũ Thị Thảo, Nguyễn Thị Kim Oanh, Hà Thùy Linh.

2. Khái Quát Nội Dung Án Lệ Trong vụ án tranh chấp thừa kế có người thuộc diện thừa kế ở nước ngoài, nếu Tòa án đã thực hiện ủy thác tư pháp, thu thập chứng cứ theo đúng quy định của pháp luật nhưng vẫn không xác định được địa chỉ của những người đó thì Tòa án vẫn giải quyết yêu cầu của nguyên đơn. Nếu xác định được di sản thừa kế, diện hàng thừa kế và người để lại di sản thừa kế không có di chúc thì giải quyết việc chia thừa kế cho nguyên đơn theo quy định của pháp luật. Phần tài sản thừa kế của những người vắng mặt, không xác định được địa chỉ sẽ tạm giao cho những người sống trong nước quản lý để sau này giao lại cho những người thừa kế vắng mặt.

3. Quy Định Pháp Luật Liên Quan

• Điều 93; điểm đ khoản 1 Điều 168 của Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2004.
• Điều 676 và 685 của Bộ luật Dân sự năm 2005.

4. Từ Khóa Của Án Lệ “Tranh chấp di sản thừa kế”; “Người thừa kế ở nước ngoài chưa rõ địa chỉ”; “Ủy thác tư pháp”; “Phân chia di sản”; “Quản lý di sản”.

5. Nội Dung Vụ Án Cha mẹ ông Vũ Đình Hưng là cụ Vũ Đình Quảng và cụ Nguyễn Thị Thênh có 6 người con, gồm ông Vũ Đình Đường, bà Vũ Thị Cẩm, bà Vũ Thị Thảo, bà Vũ Thị Tiến (tức Hiền) và bà Vũ Thị Hậu. Cụ Quảng và cụ Thênh để lại căn nhà số 66 phố Đồng Xuân, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Năm 1979, cụ Quảng chết không để lại di chúc, căn nhà do cụ Thênh và 3 con là ông Hưng, bà Hậu và bà Tiến ở; ông Đường, bà Thảo và bà Cẩm đều xuất cảnh đi nước ngoài. Sau khi cụ Thênh chết năm 1987, ông Hưng, bà Hậu và bà Tiến tạm thời phân chia căn nhà thành 3 phần để sử dụng. Bà Tiến và bà Hậu đã bán phần nhà của mình cho người khác. Ông Hưng khởi kiện yêu cầu chia thừa kế di sản của cha mẹ theo pháp luật.

6. Quá Trình Giải Quyết Vụ Án

• Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội (bản án sơ thẩm số 20/DSST ngày 23-5-1995) chấp nhận yêu cầu của ông Hưng, nhưng quyết định này bị hủy bởi Tòa Phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Hà Nội (bản án phúc thẩm số 115 ngày 10-10-1995).
• Sau nhiều lần xét xử và đình chỉ giải quyết vụ án, vào năm 2013, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã kháng nghị quyết định phúc thẩm và quyết định đình chỉ vụ án.
• Tại phiên tòa giám đốc thẩm, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao quyết định hủy các quyết định trên và giao hồ sơ cho Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội giải quyết sơ thẩm lại theo quy định pháp luật.

7. Kết Luận Án Lệ Tòa án cấp sơ thẩm phải thực hiện thủ tục ủy thác tư pháp để thu thập chứng cứ liên quan đến người thừa kế ở nước ngoài. Nếu không thu thập được chứng cứ gì thêm thì vẫn phải giải quyết yêu cầu của nguyên đơn để chia thừa kế theo pháp luật. Phần thừa kế của người thừa kế ở nước ngoài sẽ tạm giao cho những người sống trong nước quản lý để sau này giao lại cho những người thừa kế vắng mặt.

Án lệ số 6 cung cấp hướng dẫn quan trọng về cách giải quyết tranh chấp thừa kế khi có người thừa kế ở nước ngoài chưa rõ địa chỉ, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan và thực hiện đúng các quy định pháp luật hiện hành.